Người mơ giấc bướm

Lê Tấn Tài

Lão Triệu sống lẻ loi trong căn nhà cũ dưới chân núi Tịch – ngọn núi quanh năm chìm trong mây mù. Dân làng ít khi lui tới, họ bàn tán về lão đủ điều: kẻ bảo lão từng là học sĩ ở kinh thành, người lại khăng khăng lão chỉ là kẻ lang thang ngẫu nhiên dừng bước rồi ở lại. Chẳng ai rõ lai lịch thực sự, mà lão cũng chẳng buồn giãi bày.

Ngày qua ngày, lão lặng lẽ tưới cây, nhâm nhi trà, ngồi lắng nghe tiếng gió thì thầm qua kẽ lá.

Một buổi sớm tinh mơ, khi sương còn đọng trên đầu ngọn cỏ và tiếng chim chưa kịp gọi nhau, lão Triệu chợt tỉnh giấc sau một giấc mơ kỳ lạ. Trong mơ, lão thấy mình hóa thành con bướm trắng, cánh mỏng bay dập dờn giữa đồng cỏ mênh mông. Chẳng cần biết mình là ai, chẳng bận tâm đến nhân gian phiền não. Gió nâng đỡ từng vòng lượn chao nghiêng, nắng ấm áp dịu dàng vuốt ve đôi cánh mềm, và lão bướm ấy thảnh thơi đậu trên những đóa hoa dại, lòng nhẹ tênh không gợn chút nghi nan.

Khi mở mắt, lão lại là lão Triệu – kẻ cô độc trong căn nhà xiêu vẹo. Lão ngồi bên thềm, tay ôm bầu rượu cạn, ngẫm nghĩ:

“Ta mơ thấy bướm, hay chính bướm đang mơ thấy ta?”

Từ dạo ấy, mọi thứ với lão chập chờn như ảo ảnh. Khi ăn, lão bỗng ngừng đũa: “Miếng cơm này có thật, hay chỉ là ảo giác của cái dạ dày trống rỗng?” Khi bước ra vườn, tiếng xào xạc của khóm tre khiến lão băn khoăn: “Gió thổi qua lá, hay lá đang thổi vào tâm tư ta?”

Một chiều, có đứa trẻ chăn dê dừng lại hỏi:

“Ông là ai mà ở mãi trong ngôi nhà hoang thế này?”

Lão nheo mắt cười, đáp như nói với chính mình:

“Ta là giấc mơ của ai đó… chưa tỉnh giấc.”

Đứa bé ngơ ngác bỏ đi, để lại lão Triệu ngồi bên gốc cây già, nụ cười thoáng hiện rồi tan như hơi sương cuối ngày.

Mùa xuân, hoa cải trong vườn lão lại nở vàng. Người làng bảo mỗi chiều, thường thấy một con bướm trắng chập chờn trước hiên nhà, đậu trên bậc cửa rồi lại bay đi. Còn lão Triệu? Không ai gặp lại. Chỉ có câu hỏi năm nào của lão, như cánh bướm kia, vẫn lơ lửng giữa đất trời:

“Ta là ai, trong giấc mộng trùng trùng của vũ trụ?”

Nhiều năm sau, một lữ khách lạc bước đến chân núi Tịch. Căn nhà cũ phủ lớp rêu thời gian, khung cửa sổ mở rộng như đang đón chờ một ánh mắt từ cõi hư vô. Tình cờ, lữ khách nhặt được trang sách cũ kẹp giữa những tờ giấy ố vàng – một chiếc lông bướm trắng mong manh nằm đó, bên cạnh dòng chữ mực nhòe:

“Nếu kiếp người chỉ là bóng hình trong giấc mộng vũ trụ, thì ai đang nằm mơ? Và đến bao giờ thì người ấy tỉnh giấc?”

Lữ khách đứng lặng giữa khu vườn hoang. Cỏ dại mọc xuyên qua lối đi cũ, gió vẫn thổi vi vu. Người bỏ đi, mang theo câu hỏi ấy như hòn sỏi trong giày – nhỏ bé mà không thể quên..

Trên đường xuống núi, chiếc lông bướm trắng trong túi áo lữ khách bỗng trở nên nặng trĩu. Mỗi bước chân như lún sâu vào lớp sương mờ – không chỉ của đất trời, mà còn của tâm tưởng. Câu hỏi cứ quẩn quanh, nhẹ tựa hơi thở mà sâu như vết cắt: “Ai đang nằm mơ?”

Lữ khách chợt giật mình:

“Nếu ta chỉ là ảo ảnh trong giấc mộng nào đó, thì gánh nặng trên vai này, nhịp thở trong lồng ngực này, liệu có thực hay không?”

“Và nếu có thực – thì thực đến mức nào?”

Lữ khách nhìn đôi bàn tay đầy vết tích cuộc đời của mình, bỗng nghi ngờ tất cả. Vết xước nhỏ trên ngón trỏ, nếp nhăn trên lòng bàn tay — có vẻ chân thực, nhưng cũng có thể là chi tiết được tạo khắc khéo léo trong một giấc mộng dài. Cảnh vật bên ngoài vừa thật vừa hư, như bức tranh mong manh. Bỗng nhiên, cả thế giới xung quanh – từ ngọn cỏ lay động, áng mây trôi, đến tiếng suối thì thầm – đều như vừa xa lạ, vừa quen thuộc đến nao lòng.

Một ý nghĩ thoáng qua trong đầu lữ khách:

“Giả như… ta chỉ là nhân vật trong giấc mơ của lão Triệu, thì khi lão tỉnh dậy, phải chăng ta sẽ tan biến đi như chưa từng hiện hữu?”

Lữ khách dừng lại dưới một gốc cây cổ thụ, ngồi xuống, thở dài, không phải vì mệt nhọc, mà vì bỗng hoài nghi chính nhịp đập trong lồng ngực mình. Một cảm giác kỳ lạ len lỏi: như vừa chạm được vào bờ mép của một chân lý vĩ đại nào đó, vượt xa mọi ngôn từ có thể diễn tả.

Trời về chiều. Bóng người lữ khách in dài trên mặt đất, hòa lẫn vào bóng núi, bóng cây – tất cả đều nghiêng đổ theo một quy luật huyền bí nào đó. Và trong tâm khảm, câu hỏi ấy vẫn nguyên vẹn, như sợi tơ trời chưa dứt:

“Nếu tất cả chỉ là giấc mộng… thì sự tỉnh thức sẽ mang hình hài nào?”

Chiều tà, lữ khách dừng chân tại quán trà nhỏ bên suối. Quán như tồn tại ngoài thời gian – mái tranh rêu phong, bàn ghế thô sơ. Chủ quán hiện ra với dáng vẻ kỳ dị: mái tóc bạc dài chấm vai, đôi mắt vừa đục mờ như sương sớm, vừa sâu thẳm tựa đáy hồ thu. Người ta gọi ông là Trà Nhân. Không ai biết ông từ đâu đến. Quán chỉ bán một loại duy nhất: trà lá rừng, hương thoảng nhẹ như làn khói mỏng manh giữa núi.

Lữ khách ngồi xuống, im lặng đủ lâu để nghe tiếng nước chảy hòa cùng nhịp thở. Rồi khẽ hỏi:

“Thưa cụ… có bao giờ cụ nghi ngờ rằng tất cả chúng ta có thể chỉ là ảo ảnh?”

Trà Nhân cười nhẹ, tay rót trà:

“Trà trong chén này là thật hay là mộng?”

Lư khách trầm ngâm:

“Đôi khi tôi tự hỏi… phải chăng tôi chỉ là nhân vật trong giấc mộng của một kẻ xa lạ đang say giấc nơi nào đó. Và tôi sẽ biến mất khi người đó tỉnh dậy.”

Trà Nhân nhắm mắt, như đang nhớ lại:

“Có lần ta nằm mơ thấy mình là giọt sương sớm. Trong mơ, ta sợ trước ánh mặt trời. Khi mặt trời lên, ta tan biến – và tỉnh giấc. Lúc ấy mới giật mình: không biết giọt sương sợ tan biến, hay chính ta sợ thức tỉnh?”

Ngoài hiên, mặt suối lung linh phản chiếu trời chiều tím ngắt, gợn sóng lăn tăn như những nỗi niềm chưa nguôi. Lữ khách mơ màng:

“Nếu vũ trụ này chỉ là giấc mộng lớn, thì khi tỉnh dậy là gì? Là hư vô? Hay một dạng tồn tại mới?”

“Có lẽ… cả hai đều không đúng.” Trà Nhân nhấp ngụm trà, “Chỉ đơn giản là dòng chảy vô thủy vô chung, nơi chúng ta đặt tên cho các trạng thái để tự an ủi mình.”

Một cơn gió nhẹ khẽ lay động chuông gió treo mái hiên. Âm thanh ngân nga như dấu chấm hỏi lơ lửng giữa không gian.

Khi từ biệt, lữ khách ngoảnh lại hỏi:

“Theo cụ, tôi nên tiếp tục hành trình hay dừng lại chờ đợi sự tỉnh thức?”

“Cứ bước đi. Biết đâu…người đang mơ thấy anh lại chính là anh trong tương lai, đang đợi anh tìm được mình.”

Dưới ánh trăng non, lữ khách rời quán. Con đường trước mặt mờ ảo trong làn sương bạc, dẫn vào cõi vô định. Nhưng giờ đây, người bước đi không còn khát khao tìm kiếm – bởi đã thấu hiểu rằng chân lý không nằm ở cuối hành trình, mà ẩn tàng trong từng bước chân hiện tại.

Đêm ấy, có người tình cờ thấy bóng người ngồi tĩnh tọa bên suối, lòng bàn tay đặt một chiếc lông bướm trắng muốt. Rồi hình bóng ấy nhạt nhòa vào sương khuya, như chưa từng hiện hữu. Chỉ còn lại tiếng nước thì thầm cùng vầng trăng lặng lẽ soi bóng nơi đáy nước – tất cả đều mơ hồ như một giấc mộng chưa bao giờ kết thúc.

Nhiều mùa trăng trôi qua, một đứa trẻ chăn dê vô tình phát hiện mảnh giấy vàng ố giắt trong khe đá dưới chân núi Tịch. Những nét chữ mờ nhạt như được phủ bởi hơi sương, ẩn hiện một câu hỏi bị thời gian bỏ quên:

“Ta mơ thấy bướm, hay bướm đang mơ thấy ta?

Hay cả vũ trụ này chỉ là cơn rùng mình của ngọn cỏ trước gió?”

Đứa trẻ ngước mắt nhìn quanh, bất chợt bật cười – tiếng cười trong trẻo vang lên giữa núi rừng tịch mịch, như lời đáp trả hồn nhiên cho câu hỏi kia. Nó buông tay, để mảnh giấy mỏng manh bay theo làn gió chiều, xoay một vòng nhẹ tênh trước khi biến mất giữa không trung.

Và ở một chiều không gian nào đó, xuyên qua lớp lớp thực tại mờ ảo, cánh bướm trắng vẫn bay – chẳng biết là thực hay mộng, chẳng cần phân biệt đâu là giới hạn giữa tỉnh và say.