VN Lịch sử trường thi – Phần 24
VIỆT NAM LỊCH SỬ TRƯỜNG THI – Phần 24
Bài nầy mô tả sơ lược ba triều vua Gia Long, Minh Mạng và Thiệu Trị. Mầm móng của nền bảo hộ của Pháp trong ngót một thế kỷ xuất phát ngay từ những sự kiện trong 3 triều đại nầy. Đến bài sau, dành riêng cho đời Tự Đức, sẽ nói đến diễn tiến của sự hình thành nền bảo hộ nói trên.
(TIẾP THEO)
Nhớ xưa đây chiến trường ác liệt,
Vua Quang Trung tiêu diệt quân thù.
Bây giờ khung cảnh âm u,
Con Ngài lại bị cầm tù, buồn thay!
Hai mưoi bốn năm từ ngày khởi nghiệp,
Bao gian nguy liên tiếp xảy ra.
Bây giờ chấm dứt can qua,
Nguyễn vương thống nhất sơn hà từ nay.
Vua Gia Long chọn ngày xưng đế,
Tại Phú Xuân tức Huế bây giờ. (2930)
Vua Gia Long là vị Hoàng đế đã thành lập nhà Nguyễn, vương triều phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Ông tên thật là Nguyễn Phúc Ánh, trị vì từ năm 1802 đến khi qua đời năm 1820. Thống nhất Việt Nam sau nhiều thế kỷ nội chiến.
Kinh đô tràn ngập màu cờ,
Hòa bình dân đã mong chờ từ lâu.
Việc ân oán bắt đầu xét trước,
Con cháu Lê, Trịnh được làm quan.
Rồi dùng hình phạt bạo tàn,
Tây Sơn phải chịu, dã man vô ngần.
Thù riêng xong đến phần việc nước.
Tên quốc gia cần được đổi thay.
Việt Nam quốc hiệu từ nay,
Thay từ Đại Việt của ngày trước đây. (2940)
Thành Phú Xuân được xây dựng lại.
Cung điện nay cần phải uy nghi.
Để cho khi đến kinh kỳ,
Mọi người đều cảm cái uy Nguyễn triều.
Việc cai trị mọi điều chấn chỉnh,
Sáu Bộ nay phân định hợp tình.
Bộ Công xây dựng công trình,
Bộ Hình xét xử, Bộ Binh quốc phòng.
Bộ Lễ lo triều phong lễ độ,
Bộ Lại thì thuyên bổ bá quan. (2950)
Cuối cùng đến chuyện dân gian,
Về phần bộ Hộ với ngàn điều lo.
Muốn nước Tàu để cho yên ổn,
Phái sứ đi đến chốn Yên Kinh,
Nguyễn vương gởi tấu Thanh đình,
Cầu xin hoàng đế phong mình quốc vương.
Với nước Pháp, giao thương rộng rãi,
Và có lòng trọng đãi Pháp kiều.
Nhớ xưa ân nghĩa cũng nhiều,
Thì nay cần phải tỏ điều biết ơn. (2960)
Bây giờ đã qua cơn điêu đứng,
Nhiều công thần lại hứng tai ương.
Nguyễn văn Thành, Đặng Trần Thường,
Hai người vô tội Nguyễn vương hại rồi.
Mười tám năm ở ngôi cửu ngũ,
Vua Gia Long được rũ nợ trần,
Bấy giờ đại hội triều thần,
Đặt tên Thế Tổ, nhân dân được tường.
Thái tử Đảm ngôi vương chính đáng,
Niên hiệu là Minh Mạng từ nay. (2970)
Vua Minh Mạng, cũng gọi là Minh Mệnh ( 25 tháng 5, 1791 – 20 tháng 1, 1841), là vị Hoàng đế thứ hai của nhà Nguyễn, vương triều phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam.
Được xem là một ông vua năng động và quyết đoán, Minh Mạng đã đề xuất hàng loạt cải cách từ nội trị đến ngoại giao
Còn tên Thánh Tổ sau này,
Đó là miếu hiệu sau ngày vua băng.
Vua Minh Mạng siêng năng, hiếu học,
Thế nhưng mà thiếu óc canh tân.
Cho nên, dù rất chuyên cần,
Mà rồi đất nước cũng dần suy vi.
Nước bất ổn chỉ vì giặc giã,
Chúng nổi lên quấy phá tan tành.
Duy Lương rồi giặc Bá Vành,
Nông Văn Vân đến chiếm thành Lạng Sơn.(2980)
Giặc phương Nam lớn hơn thế nữa,
Lê Văn Khôi biết tựa vào dân.
Con nuôi của vị đại thần,
Ông Lê Văn Duyệt, Tả quân qua đời.
Thành Phiên An là nơi cố thủ,
Suốt ba năm chiêu dụ không hàng.
Sau cùng thành đã vỡ toang,
Xác người bị giết ngổn ngang hãi hùng.
Hai ngàn thây chôn chung tất cả,
Nên dân Nam gọi mả ngụy quân. (2990)
Giặc xong, xử đến đại thần.
Mồ Lê Văn Duyệt Tả quân bị xiềng.
Kẻ chống đối không riêng giặc giã,
Mà lại còn có cả giáo dân.
Vua cho cấm đạo là cần,
Quyết ngăn giáo sĩ đến gần dân ta.
Và nhất định không tha tả đạo,
Giết, bỏ tù vài giáo sĩ rồi.
Triều đình toàn thể vua tôi,
Tựa nơi đáy giếng, ếch ngồi thấy chi. (3000)
Hoàng đế Thiệu Trị (16 tháng 6, 1807 – 4 tháng 10, 1847) là vị Hoàng đế thứ ba của nhà Nguyễn, trị vì từ năm 1841 đến 1847.
Khi Thánh Tổ biệt ly trần thế,
Hiến Tổ lên thừa kế ngai vàng.
Lấy tên Thiệu Trị đăng quang,
Nhà vua chẳng muốn sửa sang điều gì.
Luật cấm đạo vẫn thi hành gắt,
Nhiều giáo dân bị bắt tử hình.
Một tàu Pháp đến xứ mình,
Để xin ân xá, điều đình không xong
Thuyền trưởng không hài lòng nổ súng.
Những thuyền mình bị trúng chìm liền. (3010)
